Φιλελευθερισμοί...

• Του ΘΑΝΑΣΗ ΤΕΓΟΠΟΥΛΟΥ

• Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2009

ΤΟ ΠΑΣΟΚ, στην Ελλάδα σήμερα, εκφράζει τον πολιτικό φιλελευθερισμό. Αποφεύγει τον όρο διότι συγχέεται με τον ψευδεπίγραφο οικονομικό νεοφιλελευθερισμό αλλά και με τη χρήση του από τη Νέα Δημοκρατία («η φιλελεύθερη» παράταξη) που διαψεύδεται στην πράξη.

Από τον τρομονόμο και τον περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη ώς την κατασταλτική νομοθετική ορμή της κυβέρνησης του Κώστα Καραμανλή. Με την ενυπόγραφη άρνηση της θρησκευτικής ελευθερίας στα χριστοδουλικά δημοψηφίσματα και από τους δύο. Ο προσχηματικός νεολογισμός του «κοινωνικού φιλελευθερισμού» αναζητεί πολιτικό στίγμα, που δεν έχει η Ν.Δ. ούτε στην ιστορία της ούτε στη λαϊκή της βάση.

ΑΠΟΦΕΥΓΕΙ το ΠΑΣΟΚ τον όρο και για έναν άλλο λόγο. Ο πολιτικός φιλελευθερισμός θεωρείται αντίθετος με το σοσιαλισμό, που το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου φέρει στον τίτλο του. Είναι αντίθετος με τον αυταρχικό ή δικτατορικό σοσιαλισμό (που, κατά τον Νόαμ Τσόμσκι και όχι μόνο, δεν είναι σοσιαλισμός). Είναι όμως συμβατός με το δημοκρατικό σοσιαλισμό. Οχι απλώς συμβατός. Ο πολιτικός φιλελευθερισμός είναι προϋπόθεση της σοσιαλδημοκρατίας.

Ο ΣΗΜΕΡΙΝΟΣ πρωθυπουργός και πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, είναι πολιτικά φιλελεύθερος. Αν και αυτή η ιδεολογία δεν εκφράζεται στον τίτλο του κόμματος, συνάγεται, ωστόσο, από λέξεις, τις έννοιες, τα συνθήματα της νέας κυβέρνησης. «Πρώτα ο πολίτης» είναι πολιτικά φιλελεύθερη έννοια. Τα κόμματα της παραδοσιακής αριστεράς -όπως τη λένε στο ΠΑΣΟΚ- προτιμούν να μιλάνε για «το λαό», με ταξικό, κάποτε, προσδιορισμό: «τους εργαζόμενους». Το «λαό» προτιμούσε και ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ιδίως όταν τον χρειαζόταν. «Ο λαός είναι πάνω από τους θεσμούς».

ΤΙΤΛΟΙ ΥΠΟΥΡΓΕΙΩΝ, όπως τους έθεσε ο Γιώργος Παπανδρέου, είναι χαρακτηριστικοί: «Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη» αντί υπουργείο Δημόσιας Τάξης (μόνο που άλλαξε ο τίτλος, όχι ο προηγούμενος υπουργός του ΠΑΣΟΚ). Υπουργείο «Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων», προστέθηκε στο υπουργείο Δικαιοσύνης. Δεν είναι, όμως, μόνο οι μετονομασίες των υπουργείων. Είναι και ο λόγος του Γιώργου Παπανδρέου. Η φράση του για τους «αντεξουσιαστές στην εξουσία» (αντί του «λαού στην εξουσία» του πατέρα του) -πέρα από την προφανή αντίφαση, που έδωσε λαβή σε εύστοχη πολιτική σάτιρα- εκφράζει, με υπερβολή, φυσικά, το δόγμα του πολιτικού φιλελευθερισμού.

ΟΠΩΣ ΕΛΕΓΕ ο Μπέρτραντ Ράσελ, πριν από 70 περίπου χρόνια, οι φιλελεύθεροι ιστορικά αντιμάχονταν την εξουσία και διατηρούν κάτι από την αντίθεσή τους και όταν την αναλαμβάνουν. Ο

Γιώργος Παπανδρέου έχει δώσει δείγματα γραφής πολιτικού φιλελευθερισμού. Από την Καραχασάν και την προστασία των μειονοτήτων ώς την παρεξήγηση -που διορθώθηκε- με την πρόσληψη των νεοφιλελεύθερων στο ψηφοδέλτιο της Επικρατείας το 2004. Από τη φιλειρηνική αλλά αντιδημοκρατική υποστήριξη του σχεδίου Ανάν, ως αρχηγός της αντιπολίτευσης (για λόγους διπλωματικούς και προσωπικούς -είχε πολύ εκτεθεί ως υπουργός των Εξωτερικών προκειμένου να επιτύχει την είσοδο της Κύπρου στην Ε.Ε. χωρίς επίλυση του Κυπριακού), τώρα, ως πρωθυπουργός, στην κυπριακή Βουλή αναφέρθηκε στη λαϊκή πλειοψηφία, χωρίς την οποία καμία ομοσπονδία, διζωνική ή άλλη, δεν μπορεί να κυβερνηθεί δημοκρατικά.

Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ φιλελευθερισμός είναι σήμερα καθεστώς. Καθιερώνεται από το Σύνταγμα, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, τον ΟΗΕ. Το Κράτος Δικαίου, όπως έλεγε ο Maurice Duverger -και το έχουμε συχνά επαναλάβει- δεν είναι κράτος οποιουδήποτε δικαίου. Είναι το κράτος των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Μεταξύ των οποίων και το τεκμήριο αθωότητας. Παντού, και στα Εξάρχεια. Θυμηθείτε το, κύριε υπουργέ της Προστασίας του Πολίτη.

Η ΙΣΟΤΗΤΑ είναι αξίωμα του πολιτικού φιλελευθερισμού. Η κοινωνική ισότητα, όσο μπορεί να επιτευχθεί, με τη φορολογική δικαιοσύνη, το εργατικό δίκαιο, το διάλογο, τη συναίνεση, την επιείκεια, την προστασία των ασθενέστερων, την αλληλεγγύη, προϋποτίθεται στο δημοκρατικό σοσιαλισμό.

ΣΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ, στις φράσεις, στα συνθήματα, στους τίτλους των υπουργείων, το ΠΑΣΟΚ πρεσβεύει την ελευθερία και την ισότητα, την πολιτική και κοινωνική. Από τις λέξεις, όμως, ώς τα πράγματα ο δρόμος είναι μακρύς και δύσβατος. Αν δεν τον ακολουθήσει θα θυμηθούμε πάλι τον Τζορτζ Οργουελ...