Το χρονικό της χαμένης (μας) αξιοπιστίας

• Τα κερδοσκοπικά παιχνίδια εις βάρος της ελληνικής οικονομίας, ο Αλμούνια, ο Τρισέ, ο Γιούνκερ και ο Γ. Παπακωνσταντίνου
  

Μετά την αποκάλυψη του υπουργού Οικονομικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου για παραποίηση των στατιστικών οικονομικών στοιχείων από την προηγούμενη κυβέρνηση, τα κερδοσκοπικά παιχνίδια που παίχτηκαν εις βάρος της ελληνικής οικονομίας και την αντιμετώπισή τους με τις συντεταγμένες κινήσεις του οικονομικού επιτελείου, το «στοίχημα» μεταφέρεται τώρα στη μείωση του ελλείμματος κάτω του 3% ως το τέλος της θητείας της παρούσας κυβέρνησης. Εν τω μεταξύ η απόδοση των προσπαθειών για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας της χώρας θα ελέγχονται από την ΕΕ «μέρα με τη μέρα», ενώ στο εσωτερικό της χώρας θα υπάρχουν αντιδράσεις λόγω των σκληρών μέτρων που θα λαμβάνει η κυβέρνηση, η οποία θα αγωνιά για το ξέσπασμα νέων κερδοσκοπικών παιχνιδιών εις βάρος της ελληνικής οικονομίας. Συνεπώς η Ελλάδα βρίσκεται ενώπιον «εκτάκτων αναγκών» ενώ από τον Φεβρουάριο θα τεθεί σε στενή, αυστηρή επιτήρηση, η οποία έχει αρχίσει ουσιαστικά από τώρα. Πώς βρεθήκαμε όμως σε αυτή την κατάσταση;

Οι «ρίζες του κακού» ξεκινούν από το 2004, όταν η ΝΔ ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας. Ο τότε υπουργός Οικονομίας κ. Γ. Αλογοσκούφης προχώρησε σε «απογραφή» της ελληνικής οικονομίας που διήρκεσε ένα έτος και κατά τη διάρκεια του οποίου κατάφερε να δείξει το έλλειμμα στο 7,8% του ΑΕΠ, οδηγώντας τη χώρα σε επιτήρηση της οικονομίας της. Το λάθος του ήταν διττό. Από τη μια εμφάνισε πολύ υψηλό το έλλειμμα με τη δήθεν απογραφή και από την άλλη βάπτισε την πολιτική που ακολούθησε «ήπια δημοσιονομική πολιτική».

Και αυτό ενώ αρκετοί συνάδελφοί του υποστήριζαν ότι είναι ευκαιρία να παγώσουν οι μισθοί στο Δημόσιο και οι προσλήψεις αλλά και τα τιμολόγια των δημοσίων οργανισμών για να επιτευχθεί η πολυπόθητη δημοσιονομική εξυγίανση. Η συνέχεια είναι περισσότερο γνωστή. Η πολιτική του κ. Αλογοσκούφη απέτυχε παταγωδώς και η «ταφόπετρα» τοποθετήθηκε ήδη από πέρυσι, το φθινόπωρο, κατά τη διάρκεια του οποίου χαλάρωσαν πλήρως οι εισπρακτικοί μηχανισμοί και βούλιαξαν τα φορολογικά έσοδα.

Τον Φεβρουάριο του 2009, στην έκθεσή του για τη Νομισματική Πολιτική ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γ. Προβόπουλος προειδοποιεί για τον εκτροχιασμό των δαπανών και την ανάγκη καταπολέμησης της φοροδιαφυγής. Το ίδιο πράττει και στην έκθεσή του που κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2009. Ωστόσο η κακή διαχείριση συνεχίστηκε και τους επόμενους μήνες ως τις ευρωεκλογές. Εν τω μεταξύ τα ηνία της διαλυμένης οικονομίας τα έχει αναλάβει ο κ. Ι. Παπαθανασίου, ο οποίος αντιλαμβάνεται ότι μετά τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών οι εθνικές εκλογές δεν θα αργήσουν.

Αμέσως μετά το καλοκαίρι και ενώ ολόκληρος ο δημόσιος τομέας είναι αδρανοποιημένος, οι ομόλογοι του κ. Παπαθανασίου στο Εurogroup και στο Εco/Fin είναι ιδιαίτερα αυστηροί για το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν εφαρμόζει ουσιαστικά μέτρα για τη μείωση του ελλείμματος. Στο περιθώριο των Συμβουλίων της 2ας και της 3ης Σεπτεμβρίου ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Ζακ-Κλοντ Τρισέ χρησιμοποιεί αυστηρή γλώσσα και καλεί τον έλληνα υπουργό να περιορίσει τη σπατάλη στο Δημόσιο με τη λήψη άμεσων και σκληρών μέτρων.

Το spread (διαφορά ελληνικών και γερμανικών επιτοκίων) των 10ετών τίτλων βρισκόταν στις 126 μονάδες βάσης τη Δευτέρα 5 Οκτωβρίου. Ωστόσο διατηρούνται οι επιφυλάξεις και στις 6 Οκτωβρίου η Fitch Ratings προειδοποιεί τη νέακυβέρνηση ότι σε περίπτωση που διαπιστώσει πως τα δημοσιονομικά μεγέθη της Ελλάδας είναι σε χειρότερη κατάσταση από αυτήν που αρχικώς έχει εκτιμηθεί, θα προχωρήσει σε υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας.

Το spread ανέρχεται στις 130 μονάδες βάσης. Και ενώ η Ελλάδα δεν έχει υποβάλει έκθεση, ως όφειλε, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα μέτρα που έχει λάβει και την αποτελεσματικότητά τους στις 21 Οκτωβρίου, ο πρόεδρος του Εurogroup κ. Ζ. Κ. Γιούνκερ δηλώνει ότι «το παιχνίδι τελείωσε, θέλουμε σοβαρά στατιστικά στοιχεία από την Ελλάδα». Το spread διαμορφώνεται τώρα στις 133 μονάδες βάσης.

Την επομένη 22 Οκτωβρίου, οι νέες δυσμενείς προβλέψεις για τα δημοσιονομικά μεγέθη δείχνουν ραγδαία επιδείνωση και η Fitch Ratings υποβαθμίζει την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας, αλλά η κατάσταση ισορροπεί διότι το spread παραμένει στις 132 μονάδες, ενώ είχαν εκφρασθεί φόβοι ότι θα φθάσουν τις 140 μονάδες βάσης.

Λίγες ημέρες μετά, στις 29 Οκτωβρίου, ο γνωστός διεθνής οίκος αξιολόγησης Μoody΄s, λόγω της επιδείνωσης των δημοσιονομικών της χώρας, θέτει την Ελλάδα στον προθάλαμο της υποβάθμισης και το spread αυξάνεται στις 142 μονάδες. Στις 6 Νοεμβρίου, η Μoody΄s επανέρχεται και κρούει τον κώδωνα του κινδύνου στην Ελλάδα, καθώς εκφράζει τις έντονες ανησυχίες της για τον ρυθμό ανάπτυξης και την επίτευξη της δημοσιονομικής προσαρμογής σε βάθος δεκαετίας. Το spread διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, των 138 μονάδες. Στις 9 Νοεμβρίου ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Ζαν-Κλοντ Τρισέ δηλώνει: «Η προσφυγή στο ΔΝΤ δεν είναι ούτε πιθανή ούτε λογική. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μία χώρα-μέλος της ευρωζώνης δεν μπορεί να περάσει σε μία πολύ προσεκτική επιτήρηση από όλα τα κοινοτικά όργανα. Το ίδιο ακριβώς θα γινόταν εάν η χώρα αυτή, ζητούσε βοήθεια από το ΔΝΤ». Το spread στις 138 μονάδες, Στις 11 Νοεμβρίου, ο αρμόδιος επίτροπος για τις οικονομικές και νομισματικές υποθέσεις της ΕΕ κ. Χοακίν Αλμούνια δηλώνει ότι«τα προβλήματα στην ελληνική οικονομία ανησυχούν όλη τη ζώνη του ευρώ». Το spread εξακολουθεί να διατηρείται στα υψηλά επίπεδα των 138 μονάδων βάσης και σημειώνει ελαφρά μείωση την επομένη στις 133 μονάδες.

Στις 13 Νοεμβρίου κυκλοφορούν φήμες για περιορισμό της φθηνής ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το spread από τις 134 μονάδες εκτινάσσεται στις 153 μονάδες, τη Δευτέρα 16 Νοεμβρίου. Οπως ήταν φυσικό, ο κ. Τρισέ δηλώνει ότι «η δημοσιονομική κατάσταση σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες είναι τόσο κακή που υπάρχει κίνδυνος να χάσουν την εμπιστοσύνη των αγορών» . Το βλέμμα όλων στρέφεται πρωτίστως στην Ελλάδα και το spread στις 149 μονάδες βάσης. Λίγες ημέρες μετά, στις 23 Νοεμβρίου, η Μerrill Lynch προειδοποιεί ότι ίσως είναι πολύ αργά για να αποφευχθούν περαιτέρω υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδας και το spread εκτινάσσεται 171 μονάδες.

Την επομένη, 24 Νοεμβρίου, «σκάει νέα βόμβα» με τον διοικητή της Τράπεζας τη Ελλάδος κ. Προβόπουλο να λέει στη Βουλή ότι «το κλίμα στις ξένες αγορές για την Ελλάδα είναι κακό και σταδιακά επιδεινώνεται. Διαμορφώνεται μία ισορροπία τρόμου και είναι άμεσος ο κίνδυνος να μη γίνονται δεκτά τα κρατικά ομόλογα όπως και τα ομόλογα των τραπεζών». Το spread εκτινάσσεται στις 174 μονάδες.

Οι πιέσεις και η «έξωθεν» καλή μαρτυρία

Και ενώ η κυβέρνηση επιχειρεί την αποκατάσταση της αξιοπιστίας της χώρας στις Βρυξέλλες, σε έκθεση της Deutsche Βank αναφέρεται ότι «αν η Ελλάδα σε κάποια φάση δεν καταφέρει να βρει δανειστές και βρεθεί ενώπιον χρεοκοπίας, οι ευρωπαϊκές αρχές θα συμβουλέψουν τη χώρα να προσφύγει στο ΔΝΤ». Παράλληλα, οι «Financial Τimes» δημοσιεύουν αρνητικά σχόλια για την ελληνική οικονομία. Το spread ανεβαίνει στις 184 μονάδες βάσης και ανέρχεται τελικά στις 205 μονάδες, στις 26 Νοεμβρίου. Την επομένη και λόγω των εξελίξεων στο Ντουμπάι, το spread του δεκαετούς ομολόγου ανέρχεται εκ νέου σε 219 μονάδες. Η κατάσταση κρίνεται ιδιαίτερα σοβαρή και στις 27 Νοεμβρίου εκδηλώνεται συντονισμένη παρέμβαση από τον Γ. Παπακωνσταντίνου και το Γ. Προβόπουλο, οι σχέσεις των οποίων δεν ήταν οι καλύτερες μετά τις δηλώσεις του δευτέρου στη Βουλή, όπως προαναφέρθηκε. Ο υπουργός Οικονομικών δηλώνει «οι αναταράξεις είναι απόρροια της χαμένης αξιοπιστίας της οικονομίας αλλά και κερδοσκοπικών κινήσεων», ενώ ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος υποστηρίζει ότι «το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι υγιές και σταθερό και οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας υψηλοί και βελτιούμενοι».

Χρειάζεται όμως και μια «έξωθεν» καλή μαρτυρία η οποία έρχεται από την Κίνα, όπου βρίσκονται οι κκ. Αλμούνια και Γιούνκερ. Ο πρώτος δηλώνει ότι «η Ελλάδα δεν πρόκειται να χρεοκοπήσει ποτέ διότι έχει τη στήριξη της ΕΕ», ενώ ο δεύτερος, ότι «καμία χώρα της ευρωζώνης δεν αντιμετωπίζει κίνδυνο χρεοστασίου ή έστω προοπτική αναδιάρθρωσης χρεών αντίστοιχη με αυτή του Ντουμπάι». Πρόσθετη ενίσχυση και από τον κ. Τρισέ ο οποίος δηλώνει ότι είναι «απολύτως σύμφωνος» με τις θέσεις του κ. Γιούνκερ. Στις 30 Νοεμβρίου, το spread υποχωρεί στις 188 μονάδες βάσης και την 1η Νοεμβρίου στις 167 μονάδες, μετά την ανακοίνωση της Εθνικής Τράπεζας ότι έχει προχωρήσει σε αγορές ελληνικών ομολόγων ύψους 1,8 δισ. ευρώ κατά τη διάρκεια του Νοεμβρίου. Στις 2 Δεκεμβρίου, το spread στις 163 μονάδες.

Εν τω μεταξύ ο υπουργός Οικονομικών διαμηνύει στους ομολόγους του στην ΕΕ, στο Εco/Fin που πραγματοποιήθηκε στις 1-2 Δεκεμβρίου στις Βρυξέλλες, ότι η Ελλάδα παίρνει μέτρα περιορισμού του ελλείμματος, θα πάρει και άλλα με το Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης και κερδίζει χρόνο για την αποκατάσταση της αξιοπιστίας. Πάντως ο κ. Γιούνκερ δηλώνει στις 2 Δεκεμβρίου ότι «έρχονται σκληρά μέτρα, οι Ελληνες να κάνουν υπομονή», ενώ ο κ. Τρισέ λέει αναφερόμενος στην Ελλάδα ότι «έχω εμπιστοσύνη ότι θα ληφθούν οι κατάλληλες αποφάσεις». Το spread στις 166 μονάδες.

Η συνέχεια; Τον Ιανουάριο οπότε θα υποβληθεί στην ΕΕ το Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης και τον Φεβρουάριο οπότε θα τεθούμε υπό την αυστηρή επιτήρηση, αλλά και τους επόμενους μήνες που θα ελεγχόμεθα αν τηρούμε τις δεσμεύσεις μας.

• Δ. ΣΤΑΜΠΟΓΛΗΣ | TO BHMA, Σάββατο 19 Δεκεμβρίου 2009