Βίαιη προσαρμογή;

Υπάρχουν δύο συνδεόμενα αλλά διακριτά ζητήματα. Ενα, είναι η έντονη διάβρωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. To άλλο είναι η άμεση ανάγκη αναχρηματοδότησης του χρέους. Το ζητούμενο είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, υπό τον περιορισμό να συνεχίσουμε να βρίσκουμε δάνεια - να μη μας γυρίσουν την πλάτη οι δανειστές. Το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας ραγδαία επιδεινώθηκε τα τελευταία χρόνια - πέσαμε περίπου 30 θέσεις στην παγκόσμια κλίμακα. Η είσοδός μας στην Ευρωζώνη ήταν η ευκαιρία να αυξήσουμε (ολική) παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα, με τους μικρότερους κραδασμούς. Αλλά, αντί ως μαξιλάρι ασφαλείας, χρησιμοποιήσαμε το ευρώ ως μαξιλάρι ύπνου. Ρητορεύοντας για την επιτυχία μας, δεν αλλάξαμε. Συνεχίσαμε (κράτος και ιδιώτες) να καταναλώνουμε δανειζόμενοι παράλογα, αδιαφορήσαμε για την παραγωγικότητα - καταντήσαμε ουραγοί στην Ε.Ε.

Η απώλεια ανταγωνιστικότητας, αναπόφευκτα κάποια στιγμή διορθώνεται. Διορθώνεται είτε σχεδιασμένα, με ένα κύμα μεταρρυθμίσεων, είτε βιαίως, με την προσαρμογή των εισοδημάτων προς τα κάτω από τις ανεξέλεγκτες δυνάμεις της αγοράς.

Ο κ. Γ. Παπανδρέου εισηγείται να επιδιώξουμε την προσαρμογή μέσα από μεγάλες μεταρρυθμίσεις. Δύσκολα θα βρεθεί κάποιος να διαφωνήσει ότι μια βιώσιμη, σταθερή βελτίωση της ανταγωνιστικότητας προϋποθέτει τέτοιες μεταρρυθμίσεις και ότι η μείωση των εισοδημάτων δεν επιλύει το πρόβλημα -το ανακουφίζει πρόσκαιρα. Και είναι βέβαιο ότι στην Ελλάδα μετά την είσοδο στην Ευρωζώνη, καταφέραμε να «αποφύγουμε» τις αναγκαίες μεγάλες μεταρρυθμίσεις στο κράτος, στην Παιδεία, στο Ασφαλιστικό, στο άνοιγμα και την ευελιξία των αγορών. Για να αντιστραφεί η φθίνουσα πορεία της ανταγωνιστικότητας, τέτοιες ανατροπές πρέπει να κάνουμε - τα άλλα είναι ασπιρίνες. Αυτό που δεν είναι βέβαιο, είναι αν μπορούμε να αποφύγουμε σήμερα το οδυνηρό ραντεβού με τη βίαιη προσαρμογή, αν δηλαδή έχουμε ακόμη την ευχέρεια αναπλήρωσης της ανταγωνιστικότητας μόνο μέσω μεταρρυθμίσεων. Θα φανεί. Ετσι ή αλλιώς, για τις μεταρρυθμίσεις απαιτείται χρόνος. Και φθάνουμε στο δεύτερο ζήτημα: Δεν θα έχουμε χρόνο αν δεν καταφέρουμε τον Ιανουάριο να αναχρηματοδοτήσουμε το χρέος. Δεν θα το καταφέρουμε αν δεν πείσουμε τους δανειστές μας ότι είμαστε αποφασισμένοι να «ματώσουμε», για να εξυγιάνουμε τα δημοσιονομικά μας. Τι μας ζητούν; Περικοπή δαπανών εδώ και τώρα. Δεν αλλάζει κάτι αν καταριόμαστε τους «κερδοσκόπους» - τα ξένα ασφαλιστικά ταμεία δεν αγοράζουν υποβαθμισμένα ομόλογα. Ούτε αν καταριόμαστε τους διεθνείς οίκους αξιολόγησης - δεν φταίει το θερμόμετρο για τις παθογένειες που μας προκαλούν πυρετό. Ούτε μπορούμε να επιβληθούμε στις διεθνείς αγορές, αυτές επιβάλλονται - όποιος αμφιβάλλει ας ρωτήσει τη βρετανική λίρα…

Δυστυχώς, το μόνο κονδύλι που μπορεί να περικοπεί ουσιαστικά είναι το κονδύλι μισθοδοσίας - ίσο με το 40% των δαπανών του προϋπολογισμού. Τα υπόλοιπα είτε δεν περιορίζονται άμεσα είτε περιορίζονται ελάχιστα, αφού το 40% των δαπανών προορίζεται για την αποπληρωμή δανείων και το 20% για «φως, νερό, τηλέφωνο».

Αν «ματώσουμε», ίσως κερδίσουμε χρόνο για να αλλάξουμε. Αν όχι, θα αναλάβουμε τον κίνδυνο να χάνουμε περί τα 2,5 δισ. ευρώ για κάθε μία μονάδα διεύρυνσης του spread, το δημοσιονομικό πρόβλημα να μετατραπεί σε πρόβλημα του πιστωτικού συστήματος, να υποχρεωθούμε σε περικοπές με άτσαλο τρόπο υπό ξένη επιτροπεία και να βιώσουμε μια βαθιά ύφεση. Είναι πολύ κακό σενάριο για να ρισκάρει κάποιος την επαλήθευσή του.

• Tου Κωστα Καλλιτση, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 20/12/2009