Η αγωνία για την επόμενη μέρα

Η νευρικότητα κυριαρχεί στην αγορά ενώ ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος της παρατεταμένης ύφεσης

• Του ΑΝΤ. ΚΑΡΑΚΟΥΣΗ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 17 Ιανουαρίου 2010

Oπου να σταθεί κανείς στις μεγάλες αγορές του κέντρου και της περιφέρειας νιώθει την κάμψη, την υποχώρηση και μαζί την κατήφεια και την αγωνία των πολλών ανθρώπων.

Οι καταναλωτές είναι επιφυλακτικοί, οι καταστηματάρχες νευρικοί, οι προμηθευτές πιεστικοί, λεφτά δεν υπάρχουν, οι επιταγές «γυρίζουν» προτού σκάσουν, μη και καταγραφούν στον «Τειρεσία», όλοι οι επιχειρηματίες, μικροί και μεγάλοι, μιλούν για δυσκολίες, περιγράφουν καταστάσεις δύσκολες, αισθάνονται και μεταδίδουν ότι οι καλές ημέρες έχουν περάσει. Τα σουπερμάρκετ επίσης νιώθουν την κάμψη της ζήτησης, αντιλαμβάνονται το στρίμωγμα των καταναλωτών. Γενικώς καταναλωτές και επιχειρηματίες παίζουν άμυνα, αναστέλλουν δαπάνες και σχέδια, κινούνται περισσότερο από αισθήματα αυτοσυντήρησης παρά από επεκτατική διάθεση.

Ετσι εξηγείται και το γεγονός ότι δουλειές χάνονται και ότι εργαζόμενοι, κυρίως του ιδιωτικού τομέα, ζουν με την αγωνία της επόμενης ημέρας καθώς δεν ξέρουν τι τους ξημερώνει. Δεν είναι λίγα τα προσωπικά δράματα και ακόμη περισσότερες οι ιστορίες απόλυσης εργαζομένων που έτυχε να υπαχθούν σε προγράμματα περικοπής θέσεων εργασίας. Ειδικά στις μικρότερες επιχειρήσεις, όπου το μέγεθος δεν προστατεύει ούτε καλύπτει, το πρόβλημα γίνεται οξύτερο και οι εκδηλώσεις της κρίσης άμεσες.

Φαίνεται όλη αυτή η κατάσταση αποτυπώνεται παντού και πολύ περισσότερο στα καταστήματα των εμπορικών τραπεζών. Οπως λένε οι τραπεζοϋπάλληλοι, τούτον τον καιρό δεν μπαίνει άνθρωπος για στεγαστικό ή καταναλωτικό παρά μόνο για καμιά ρύθμιση ή για ερωτήσεις αγωνιώδεις για τα λεφτά και τις καταθέσεις.

Σε αυτό το περιβάλλον, σε αυτές τις ιδιαίτερες οικονομικές συνθήκες, η χώρα μας έχει γίνει διεθνώς πρώτο θέμα για τα επισφαλή δημόσια οικονομικά της και τα πανύψηλα χρέη της. Σε όλες τις διεθνείς συναντήσεις, επίσημες και ανεπίσημες, το ελληνικό θέμα έρχεται και ξανάρχεται, άπαντες ρωτούν για την κατάστασή μας ή προβλέπουν το μέλλον μας. Αντιστοίχως ο διεθνής Τύπος αφιερώνει σχεδόν καθημερινά άρθρα ή σχόλια για την ιδιάζουσα ελληνική περίπτωση, για τη χώρα που υποτίθεται ότι απειλεί τη συνοχή της ευρωζώνης και εκπροσωπεί τη μετάπτωση της διεθνούς κρίσης από τις επιχειρήσεις στα κράτη.

Είναι τόσο δυσμενείς οι εντυπώσεις και η κρίση αξιοπιστίας τόσο μεγάλη που ό,τι και αν αποφασίζει ή ανακοινώνει η κυβέρνηση Παπανδρέου μοιάζει λίγο και ανεπαρκές, δεν είναι ικανό να ξεπεράσει αυτό το απόθεμα αρνητικής δημοσιότητας που συσσωρεύθηκε τους τελευταίους τρεις μήνες.

Ηδη ο ελληνικός πιστωτικός κίνδυνος έχει χτυπήσει ταβάνι καθιστώντας τον δανεισμό μας δύσκολο και πανάκριβο. Τα δεκαετή ελληνικά ομόλογα για να πωληθούν προσφέρουν αποδόσεις 6% από 3% πριν από έναν χρόνο και των τίτλων διετούς διάρκειας μεταξύ 4,60% και 4,70% από 1,25%. Η διαφορά είναι μεγάλη και το κόστος απροσμέτρητο.

Αν διατηρηθεί το καθεστώς αμφισβητήσεων της ελληνικής οικονομίας, το δημόσιο χρέος θα τείνει όχι απλώς να γίνει δυσβάστακτο αλλά και υπονομευτικό κάθε προσπάθειας δημοσιονομικής εξυγίανσης. Η διαμόρφωση ενός φαύλου κύκλου ύφεσης και μιας αέναης, χωρίς τέλος, προσπάθειας δημοσιονομικής προσαρμογής μπορεί να εξουθενώσει την ελληνική οικονομία.

Αυτή τη στιγμή, υπό την πίεση ακριβώς των προαναφερθέντων παραγόντων και συνθηκών και με δεδομένο ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση και οι ανυπόμονες αγορές θα ζητούν δημοσιονομική προσαρμογή εδώ και τώρα, η ελληνική οικονομία κινδυνεύει να περιπέσει σε πολύ βαθύτερη ύφεση από αυτήν που προβλέπει η κυβέρνηση. Είναι πιθανόν, αντί μείωσης του ΑΕΠ κατά 0,3%, αυτό να υποχωρήσει μεταξύ 2% και 4%, με ό,τι αυτό συνεπάγεται συνολικά για την οικονομική δραστηριότητα και βεβαίως για την κοινωνία.

Αν οι παραπάνω προβλέψεις επιβεβαιωθούν και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εισέλθει από τον προσεχή Ιούνιο σε φάση ανόδου των επιτοκίων, τότε τα πράγματα θα γίνουν ακόμη χειρότερα. Ο κίνδυνος να περιέλθει η χώρα σε καθεστώς παρατεταμένης ύφεσης θα είναι πολύ μεγαλύτερος και βαρύς χειμώνας θα ενσκήψει. Στην περίπτωση αυτή θα αναδειχθούν σε όλο τους το μεγαλείο τα προβλήματα ανταγωνιστικότητας και θα απαιτηθούν μειώσεις τιμών και μισθών και πολυετής προσπάθεια ανάταξης της οικονομίας, την οποία κανείς δεν μπορεί να φαντασθεί σε περιβάλλον κοινωνικών εντάσεων και πολιτικών συγκρούσεων.