Το Μνημόνιο παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα

• ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΟΝ ΔΡΟΜΟ ΓΙΑ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

• Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΖΕΡΒΑ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 18 Ιουνίου 2010

Σοβαρό νομικό πλήγμα στα σκληρά αντιασφαλιστικά και αντεργατικά μέτρα της κυβέρνησης που περιλαμβάνονται στο Μνημόνιο επιφέρει η απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΕΔΑ).

Η επιτροπή, που αποτελεί συμβουλευτικό όργανο της κυβέρνησης, δείχνει να διαφωνεί με τη ρύθμιση τόσο σοβαρών ζητημάτων μέσω προεδρικών διαταγμάτων, ενώ τονίζει ότι οι διεθνείς συνθήκες που κυρώθηκαν με νόμο υπερισχύουν κάθε άλλου αντίθετου νόμου και επιβάλλουν πλήρη προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

Είναι η πρώτη φορά που η Επιτροπή ασχολείται ειδικά με τα μέτρα που υιοθετήσαμε στο μνημόνιο, ανοίγοντας με την ιστορική αυτή γνωμοδότησή της τον δρόμο για δικαστική προσφυγή και ανατροπή των απαράδεκτων ρυθμίσεων στο Ασφαλιστικό και τα εργασιακά δικαιώματα.

Επικαλούμενη πληθώρα συνταγματικών διατάξεων, αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και διεθνείς συμβάσεις (ευρωπαϊκές και του ΟΗΕ), η ΕΕΔΑ:

* Επικρίνει εμμέσως την κυβέρνηση για την ευρεία εξουσιοδότηση που παρέχει ο νόμος 3845/2010, ο οποίος επικυρώνει το γνωστό μνημόνιο για τη ρύθμιση μέσω προεδρικών διαταγμάτων σημαντικών ζητημάτων που άπτονται θεμελιωδών ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

* Διατυπώνει τη θέση ότι η προστασία των δικαιωμάτων αυτών δεν πρέπει να έχει περιθωριακή ή ανύπαρκτη σημασία στη στρατηγική εξόδου από την κρίση δανεισμού. Αντίθετα, σημειώνει πως οι διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας στην προστασία των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ειδικά στη σημερινή δύσκολη οικονομική και κοινωνική συγκυρία, πρέπει να τηρούνται στο ακέραιο, σύμφωνα με την επιταγή του Συντάγματος και των σχετικών διεθνών συνθηκών που υπερέχουν νομοθετικά έναντι κάθε αντιθέτου προς αυτές εθνικού νόμου (άρθρο 28, παρ. 1 του Συντάγματος).

* Κάνει αναφορά σε έκθεση του ανεξάρτητου εμπειρογνώμονα του ΟΗΕ για τις επιπτώσεις του εξωτερικού χρέους και των διεθνών οικονομικών υποχρεώσεων των κρατών στα δικαιώματα του ανθρώπου, σύμφωνα με την οποία η τήρηση των υποχρεώσεων αυτών από την πολιτεία επιβάλλεται και για λόγους συμμετρίας προς τις υποχρεώσεις των διεθνών οικονομικών οργανισμών να σέβονται και αυτοί τα διεθνώς κατοχυρωμένα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

* Επισημαίνει ότι το πρόβλημα της οικονομικής κρίσης και της κρίσης δανεισμού αποτελεί κρίκο μιας αλυσίδας κλονισμού όλων πλέον των εθνικών οικονομιών με σοβαρές πολιτικές, νομικές, κοινωνικές και ηθικές διαστάσεις.

* Διαπιστώνει ότι η τρέχουσα κρίση θα συνεχίσει να έχει σοβαρές επιπτώσεις στον κοινωνικό ιστό, οδηγώντας σε επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου και απειλώντας ευάλωτες κατηγορίες του πληθυσμού με πλήρη κοινωνικό αποκλεισμό.

Ποιες αρχές παραβιάζουν τα μέτρα και επικαλείται η επιτροπή

1 Τον απαρέγκλιτο σεβασμό στην αρχή της αναλογικότητας στη λήψη έκτακτων μέτρων εξυπηρέτησης του δημοσίου συμφέροντος.

Τα μέτρα δεν πρέπει να είναι μονομερή, άνισα και δυσανάλογα επαχθή, ιδίως σε βάρος των πιο ευάλωτων ομάδων, με σοβαρό και μόνιμο αντίκτυπο στα δικαιώματά τους (άρθρο 25 παράγραφος 1 του Συντάγματος).

2 Την αρχή της αναγκαιότητας και της προσφορότητας του μέτρου σε μια δημοκρατική κοινωνία που σέβεται και θωρακίζει την ανθρώπινη αξία και αξιοπρέπεια και δεν παρεκκλίνει από την αρχή της ισότητας. Το ίδιο ισχύει και για την αρχή της συμβολής κάθε πολίτη στα δημόσια βάρη ανάλογα με τις δυνάμεις του (άρθρο 4 παράγραφοι 1 και 5 του Συντάγματος).

3 Την προώθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής, με όρους διαφάνειας και έγκαιρη παρέμβαση της πολιτείας για τη διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης και συνοχής (άρθρο 25 παράγραφος 5 του Συντάγματος).

4 Την αρχή της εμπιστοσύνης των πολιτών προς τη Δημόσια Διοίκηση, που αποτελεί συνισταμένη των αρχών του κοινωνικού κράτους δικαίου (άρθρα 1 και 25 παράγραφος 1 του Συντάγματος).

5 Τις θέσεις της για ισότιμη απόλαυση των θεμελιωδών ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων που προκύπτουν από τις διατάξεις για προστασία της ανθρώπινης αξίας (άρθρο 2 του Συντάγματος), ισότιμη πρόσβαση στην Υγεία (21 παρ. 3 Συντάγματος) και την Παιδεία (16 παρ. 2 Συντάγματος), το δικαίωμα πλήρους και σταθερής εργασίας με κοινωνική ασφάλιση διανεμητικού χαρακτήρα (22 του Συντάγματος), της συνδικαλιστικής ελευθερίας (23 του Συντάγματος).

6 Την υποχρέωση του κράτους να εξασφαλίζει προοδευτικά με όλα τα διαθέσιμα μέτρα την πλήρη άσκηση των οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων (άρθρο 2 του Διεθνούς Συμφώνου για τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώματα-Ν. 1532/1985).

7 Τις συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας αρ. 87 (Ν. 4204/1961) και αρ. 98 (Ν.4205/1961), καθώς και τη νομολογία της Επιτροπής Συνδικαλιστικής Ελευθερίας. Σύμφωνα με αυτές, όταν μια κυβέρνηση θεωρεί στο πλαίσιο εφαρμογής πολιτικής οικονομικής σταθεροποίησης, ότι οι μισθοί δεν μπορούν να καθορίζονται ελεύθερα μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων, ο περιορισμός αυτός θα πρέπει να αποτελεί εξαιρετικό μέτρο, στο βαθμό του απολύτως αναγκαίου και για εύλογο διάστημα.

8 Την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Ν.Δ. 53/1974) και τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, από τις οποίες προκύπτει ότι μια δραστική μείωση κοινωνικής παροχής ενδέχεται να στοιχειοθετεί παράβαση των διατάξεων της σύμβασης.

9 Τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη του 1961 (Ν. 1426/ 1984) και τη νομολογία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Σύμφωνα μ' αυτές, όταν ένα κράτος οφείλει να σταθμίσει αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα για να διαθέσει δημόσιους πόρους, τα μέτρα πρέπει απαραιτήτως να ισχύουν για εύλογο διάστημα και να συμβάλλουν με μετρήσιμο τρόπο στην πρόοδο.