- Του Σταυρου Λυγερου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 3 Oκτωβρίου 2010
Αν και συγκριτικά οι φορτηγατζήδες αποδείχθηκαν «σκληρά καρύδια», τελικώς και αυτοί υπέκυψαν. Δεν θα μπορούσε να γίνει και διαφορετικά στην περιρρέουσα πολιτική ατμόσφαιρα. Εκμεταλλευόμενος την κατάρρευση του ανορθολογικού μοντέλου, ο Γιώργος Παπανδρέου κατάφερε δύο πράγματα: Πρώτον, να καταστήσει αναμφισβήτητη αλήθεια το εκβιαστικό δίλημμα «Μνημόνιο ή χρεοκοπία». Δεύτερον, να ενοχοποιήσει την κοινωνία, αναδεικνύοντας τις εκτεταμένες παθογένειες στους κόλπους των μικρομεσαίων στρωμάτων.
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα και βοηθούμενη από τα ΜΜΕ, η κυβέρνηση επέτυχε τη «σαλαμοποίηση» όχι μόνο των αντιδράσεων, αλλά και της ίδιας της κοινωνίας. Οποιαδήποτε απεργία αντιμετωπίζεται από τους άλλους κλάδους εχθρικά. Το αποτέλεσμα είναι να ασκείται στους εκάστοτε απεργούς όχι μόνον η ασφυκτική πίεση της εξουσίας, αλλά και των ΜΜΕ και της κοινής γνώμης.
Στην πραγματικότητα, οι κινητοποιήσεις έχουν ηθικοπολιτικά κηρυχθεί αντικοινωνικές ενέργειες ανεξαρτήτως του εάν είναι δικαιολογημένες ή όχι. Πράγματι, προκαλούν παρενέργειες στην αγορά και παρεμποδίζουν την καθημερινή ζωή, αλλά ο συνταγματικός νομοθέτης το γνώριζε όταν κατοχύρωσε αυτό το δικαίωμα. Ετσι όπως έχουν έλθει τα πράγματα, τα επαγγελματικά στρώματα δεν διαθέτουν πια καμία δυνατότητα άμυνας έναντι της κυβερνητικής πολιτικής.
Οι διαδοχικές ήττες των εκάστοτε απεργών έχουν ενισχύσει την εντύπωση ότι οι κινητοποιήσεις είναι ατελέσφορες. Το γεγονός αυτό επιτρέπει στους κυβερνώντες να λειτουργούν σαν οδοστρωτήρας. Μετά τους φορτηγατζήδες, έχει σειρά άλλη επαγγελματική ομάδα.
Το Μνημόνιο δεν είναι απλώς και μόνο μία δέσμη δημοσιονομικών μέτρων, την οποία υπαγόρευσαν οι δανειστές για να εξασφαλίσουν την επιστροφή των χρημάτων τους. Ουσιαστικά είναι ένα πρόγραμμα βίαιου μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας/κοινωνίας στη βάση των κυρίαρχων νεοφιλελεύθερων αντιλήψεων. Το γεγονός ότι περιέχει και επιβεβλημένες αλλαγές, οι οποίες έπρεπε να έχουν προ πολλού εφαρμοσθεί, δεν αλλάζει τον χαρακτήρα του.
Στην πραγματικότητα, αυτό που συντελείται αυτή την περίοδο είναι η βίαιη αποδόμηση του εκτεταμένου και ανθεκτικού στην Ελλάδα «μικροϊδιοκτητικού τρόπου παραγωγής». Το εν λόγω μοντέλο είχε αντιφατικές επιπτώσεις στο κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Από τη μία πλευρά, απέτρεψε την αύξηση της παραγωγικότητας και διαμόρφωσε τις τιμές σε σχετικά υψηλά επίπεδα. Από την άλλη, όμως, δημιούργησε συνθήκες κοινωνικής ευστάθειας. Χρέος του πολιτικού συστήματος ήταν από νωρίς να ωθήσει τους μικρομεσαίους της αγοράς σε κινήσεις εκσυγχρονισμού με σκοπό την αύξηση της ανταγωνιστικότητάς τους, την επιβίωση και τη μεγέθυνση όσων είχαν τη δυνατότητα. Αντί γι’ αυτό, το πολιτικό σύστημα τους αντιμετώπισε σαν εκλογική πελατεία, ανεχόμενο την εκτεταμένη φοροδιαφυγή τους.
Μηχανισμός εκτόνωσης
Τώρα, οι μικρομεσαίοι δεν υφίστανται μόνο την πίεση της κρίσης. Υφίστανται και τα στοχευμένα πλήγματα, που υπαγορεύει η τρόικα, επικαλούμενη συνήθως υπερτιμημένες οικονομικές σκοπιμότητες. Το γεγονός ότι μέχρι τώρα οι κοινωνικές αντιδράσεις ήταν συγκριτικά υποτονικές, είναι μάλλον ανησυχητικό παρά καθησυχαστικό σημάδι. Οι κινητοποιήσεις ήταν παραδοσιακά ένα είδος άτυπης διαπραγμάτευσης των συνδικάτων με την κυβέρνηση. Λειτουργούσαν σαν μηχανισμός εκτόνωσης των κοινωνικών πιέσεων. Τώρα, όμως, οι ενδιάμεσες λύσεις έχουν φύγει από το τραπέζι.
Σε αυτό το ρευστό οικονομικό περιβάλλον, οι πολίτες φοβούνται τη χρεοκοπία και τις συνακόλουθες απειλές. Προσπαθούν να επιβιώσουν, διατηρώντας την ελπίδα πως οι θυσίες τους θα πιάσουν τόπο και η κρίση θα ξεπερασθεί. Υπό την επήρεια αυτού του κλίματος και παρά την έντονη δυσαρέσκειά τους, συνεχίζουν να δίνουν προβάδισμα στο κυβερνών κόμμα. Η σημερινή πολιτική ισορροπία, όμως, είναι ασταθής, μοιάζει με κινούμενη άμμο. Η δυναμική του πολιτικού κλίματος επικαθορίζεται από τη δυναμική της οικονομίας.
Λόγω της βύθισης στην ύφεση, όμως, η φάση, όπου κυριαρχούσαν τα ανωτέρω συμπληρωτικά συναισθήματα του φόβου και της ελπίδας, φαίνεται ότι τελειώνει. Η μαζική πτώχευση μικρομεσαίων και το κύμα απολύσεων παράγουν κοινωνική απόγνωση. Οταν στην κοινωνία συγκεντρωθεί η κρίσιμη μάζα απόγνωσης, η απόγνωση θα αρχίσει να μετατρέπεται σε οργή. Στην τρίτη αυτή φάση, μία αφορμή, ένα τυχαίο γεγονός θα είναι ικανό να προκαλέσει κοινωνική ανάφλεξη.
Σάββατο 2 Οκτωβρίου 2010
Οι αντιδράσεις και οι χειρισμοί της κυβέρνησης
Τρίτη 20 Οκτωβρίου 2009
Ψάχνοντας τον βηματισμό της
- Tου Σταυρου Λυγερου, Η Καθημερινή, 20/10/2009
Δύο εβδομάδες μετά το σχηματισμό της, η νέα κυβέρνηση δεν έχει βρει ακόμα το βηματισμό της. Οι πρώτες κινήσεις της ήταν κυρίως επικοινωνιακού χαρακτήρα και έγιναν δεκτές με θετικό τρόπο από την κοινή γνώμη. Το γεγονός αύξησε τη δημοτικότητα του Γ. Παπανδρέου, αλλά διόγκωσε τις προσδοκίες. Η κοινωνία δεν αναμένει θαύματα. Αναμένει, όμως, τη δρομολόγηση λύσεων και μάλιστα το ταχύτερο δυνατόν.
Μέχρι και το φθινόπωρο του 2008 η πλειονότητα των πολιτών θεωρούσε ότι ο Γ. Παπανδρέου «είναι καλό παιδί, αλλά δεν κάνει για πρωθυπουργός». Σήμερα η ίδια τον αντιμετωπίζει, όχι μόνο σαν ικανό κυβερνήτη, αλλά και σχεδόν σαν παράγοντα αναγέννησης του πολιτικού συστήματος. Δεδομένου ότι ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ δεν άλλαξε σ’ έναν χρόνο, είναι προφανές πως ένας μεγάλος αριθμός πολιτών τον βλέπει με άλλο μάτι. Επειδή οι πολίτες αυτοί δεν δέχθηκαν την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, η μεταστροφή τους μπορεί να αποδοθεί μόνο στην ανάγκη τους να πιστέψουν και να αντλήσουν ελπίδα.
Η επικοινωνιακή καταιγίδα έφτιαξε κλίμα, αλλά από μόνη της δεν δημιουργεί στέρεο πολιτικό έδαφος. Τα πάντα θα κριθούν από τον τρόπο, που η κυβέρνηση θα χειριστεί τα συσσωρευμένα και οξυμένα προβλήματα. Αυτή τη μάχη, η κυβέρνηση θα τη δώσει με δύο μειονεκτήματα: το πρώτο είναι τα οργανωτικά εμπόδια, που η ίδια ήγειρε με τις επιλογές της. Το δεύτερο είναι η πολιτική ομηρία, που έχουν δημιουργήσει οι προεκλογικές δεσμεύσεις της.
Η απόφαση του νέου πρωθυπουργού να αναδομήσει αμέσως το κυβερνητικό σχήμα επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα της κυβέρνησης να δράσει γρήγορα. Υπάρχουν ακόμα «γκρίζες» υπηρεσίες, επειδή με τις αλλαγές βρέθηκαν στη συνοριακή ζώνη μεταξύ «γειτονικών» υπουργείων. Η μέθοδος των βιογραφικών για την επιλογή των γενικών/ειδικών γραμματέων έχει αφήσει τα υπουργεία χωρίς τα ανώτατα στελέχη, που ρόλος τους είναι να κινητοποιούν σε καθημερινή βάση τη διοίκηση. Είναι και αυτός ένας πρόσθετος ανασταλτικός παράγοντας.
Στην πραγματικότητα, δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα η μετάβαση από τη «γαλάζια» στην «πράσινη» κατάσταση. Οι υπουργοί βρίσκονται σχεδόν μόνοι τους στα γραφεία τους και οι υφυπουργοί αναμένουν να τους δοθούν αρμοδιότητες. Οι στοίβες των υπηρεσιακών εγγράφων που συσσωρεύονται στα γραφεία των νέων υπουργών προκαλούν δυσλειτουργίες, αλλά όχι ανήκεστη βλάβη. Σε μερικές ημέρες, όλα αυτά θα αποτελούν παρελθόν. Η απώλεια του χρόνου, όμως, δεν είναι χωρίς κόστος. Η ευφορία θα αρχίσει να υποχωρεί και μαζί της θα αρχίσει να μειώνεται και η ανοχή της κοινής γνώμης.
Το σημαντικότερο εμπόδιο, πάντως, είναι οι προεκλογικές δεσμεύσεις. Το έδειξε με το καλημέρα η διαμάχη για τη σύμβαση με την Cosco. Η εμπλοκή στο λιμάνι του Πειραιά είναι ο πρώτος κρίκος μιας μακριάς αλυσίδας. Η κυβέρνηση θα πιεστεί ποικιλοτρόπως το επόμενο διάστημα να τηρήσει τις υποσχέσεις της και μάλιστα σε συνθήκες άκρως προβληματικής δημοσιονομικής κατάστασης.
Παρασκευή 16 Οκτωβρίου 2009
Ο Γιώργος, ο Χριστόφιας και ο Δεκέμβριος
Η επίσκεψη Παπανδρέου στην Κύπρο την ερχόμενη Δευτέρα δεν έχει μόνο συμβολική σημασία. Είναι και ένα πολιτικό τεστ. Αθήνα και Λευκωσία θα προσπαθήσουν να χαράξουν κοινή γραμμή εν όψει της συνόδου κορυφής του Δεκεμβρίου, η οποία θα αποφασίσει το μέλλον της τουρκικής υποψηφιότητας. Ο συμβιβασμός των δύο κυβερνητικών εταίρων στη Γερμανία (Χριστιανοδημοκρατών και Φιλελευθέρων) ότι δεν θα τεθεί θέμα οριστικής διακοπής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, είναι μια ένδειξη ότι ούτε αυτή τη φορά θα τεθεί στην Ε.Ε. τέτοιο θέμα.
Στην άλλη πλευρά, οι Αμερικανοβρετανοί ατζέντηδες της τουρκικής υποψηφιότητας, κάνουν ό,τι μπορούν για να εξασφαλίσουν τη συνέχιση αυτών των διαπραγματεύσεων, παρά τις αρνητικές επιδόσεις της Αγκυρας. Για να αποφύγουν την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, προωθούν τη φόρμουλα να της δοθεί πρόσθετη εξάμηνη παράταση. Προσδοκούν ότι μέχρι τον Ιούνιο θα έχουν καταφέρει να επιβάλλουν λύση του Κυπριακού ή τουλάχιστον μια ενδιάμεση συμφωνία-πλαίσιο, την οποία θα επικαλεσθούν για να αποσπάσουν και νέα παράταση.
Οι Γ. Παπανδρέου και Δ. Χριστόφιας υποστηρίζουν την ένταξη της Τουρκίας, αλλά έχουν θέσει ως όρο την εκπλήρωση των συμβατικών υποχρεώσεών της. Αν και έχει υπογράψει το πρωτόκολλο τελωνειακής σύνδεσης με την Κυπριακή Δημοκρατία, η κυβέρνηση Ερντογάν δηλώνει πως δεν θα το εφαρμόσει. Το μπαλάκι είναι πια στα χέρια της Ε.Ε. και ειδικότερα στους άμεσα ενδιαφερόμενους, τη Λευκωσία και την Αθήνα.
Ο νέος Ελληνας πρωθυπουργός μίλησε για οδικό χάρτη της τουρκικής υποψηφιότητας. Οδικός χάρτης, όμως, υπάρχει αλλά, όπως προαναφέραμε, η Αγκυρα αρνείται να τον ακολουθήσει. Κατόπιν αυτού, το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα αντιμετωπίσουν την τουρκική άρνηση η ελληνική και η κυπριακή κυβέρνηση. Ο Δ. Χριστόφιας θεωρείται «υποχωρητικός», αλλά φέρεται πεπεισμένος πως εάν δεν αντιδράσει, η Λευκωσία θα χάσει το πλεονέκτημα που της δίνει το ευρωπαϊκό χαρτί. Υπό την πίεση και των κυβερνητικών εταίρων του, προσανατολίζεται στην επιβολή (όπως έχει τη θεσμική δυνατότητα) παγώματος των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, μέχρι η τουρκική πλευρά να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της. Το πάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, άλλωστε, δεν υπάρχει λόγος να επικαθορίσει τις διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού. Πρόκειται για δύο αυτόνομες διαδικασίες.
Ο Γ. Παπανδρέου θα συνταχθεί με τη Λευκωσία ή θα της ασκήσει πιέσεις να αποδεχθεί την πρόσθετη εξάμηνη παράταση, όπως επιδιώκουν οι Αμερικανοβρετανοί; Ας σημειωθεί ότι η στάση του στο σχέδιο Ανάν το 2004 έχει αφήσει πολύ πικρή γεύση στους Ελληνοκυπρίους, με αποτέλεσμα να είναι επιφυλακτικοί για τις προθέσεις του. Επιφύλαξη που ενισχύθηκε από την τοποθέτηση του Δ. Δρούτσα στην κεφαλή της ελληνικής διπλωματίας.
- Του Σταυρου Λυγερου, Η Καθημερινή, 16/10/2009
Τετάρτη 7 Οκτωβρίου 2009
Αναδόμηση και αποδόμηση
Οποια γνώμη και αν έχει κανείς για τα πρόσωπα και τις αλλαγές, ο Γιώργος Παπανδρέου πραγματοποίησε μία τολμηρή αναδόμηση, για να θυμηθούμε την ορολογία του πατέρα του. Για το υπουργείο Εξωτερικών, όμως, ταιριάζει πολύ περισσότερο ο όρος αποδόμηση. Μπορεί τυπικά το κρίσιμο αυτό χαρτοφυλάκιο να το κράτησε ο ίδιος ο πρωθυπουργός, μπορεί να ορίσθηκε αντιπρόεδρος της κυβέρνησης με αρμοδιότητα τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, αλλά στην πραγματικότητα το αφεντικό της ελληνικής διπλωματίας θα είναι ο υπουργός αναπληρωτής Δημήτρης Δρούτσας. Ο υφυπουργός Σπύρος Κουβέλης θα ασχοληθεί με τον αυτόνομο κλάδο της οικονομικής διπλωματίας.
Ο Δ. Δρούτσας έχει τις αρμοδιότητες που στις προηγούμενες κυβερνήσεις ασκούσαν ο υπουργός και δύο υφυπουργοί. Το γεγονός ότι δεν έχει αφήσει αυτοδύναμο ίχνος στη δημόσια ζωή δεν πτόησε τον Γ. Παπανδρέου. Ισως θεωρεί ότι ο συνεργάτης του είναι ένα μεγάλο ταλέντο με μοναδικές ικανότητες. Ισως, πάλι, έχει υπ’ όψη του άλλα προσόντα, που εμείς αγνοούμε.
Αυτό που θυμούνται, πάντως, οι Ελληνοκύπριοι είναι ο προκλητικός ρόλος του στην επιβολή του σχεδίου Ανάν. Στην πραγματικότητα, ο πρωθυπουργός τοποθέτησε στην κεφαλή της ελληνικής διπλωματίας έναν «υπάλληλό» του και όχι μία προσωπικότητα με πολιτικό εκτόπισμα.
Μπορεί να αντιτείνει κανείς ότι θα υπάρχει η εποπτεία του αντιπροέδρου. Ο Θ. Πάγκαλος, όμως, τοποθετήθηκε εκεί όχι για να καθοδηγεί τον Δ. Δρούτσα, αλλά για να κάνει σάντουιτς τον υπουργό Αμυνας Β. Βενιζέλο (από πάνω ο αντιπρόεδρος, από κάτω ο υπουργός αναπληρωτής Π. Μπεγλίτης). Ο Θ. Πάγκαλος, όμως, έχει διαμορφωμένες απόψεις για την εξωτερική πολιτική και δεν αναμένεται να κάτσει φρόνιμος εάν στα εθνικά θέματα δρομολογηθούν εξελίξεις που τον βρίσκουν αντίθετο.
Ειδικά όταν θεσμικά είναι συνυπεύθυνος. Γι’ αυτό και δεν χρειάζονται μαντικές ικανότητες για να προβλέψουμε ότι οι τριβές δεν θα είναι μόνο μεταξύ Πάγκαλου - Βενιζέλου, αλλά και μεταξύ Πάγκαλου - Δρούτσα. Και επειδή ο πρωθυπουργός θα σπεύσει να καλύψει τον εκλεκτό του, δεν αποκλείεται καθόλου οι τριβές να μεταφερθούν και στο επίπεδο Πάγκαλου - Παπανδρέου.
- Του Σταυρου Λυγερου, Η Καθημερινή, 07/10/2009
ΑΠΟΨΕΙΣ
Tου Σταύρου Λυγερόυ
