Aττικά παράλια και Ηλεία με αρχιτεκτονικό ύφος Ασεμπίγιο

Οταν ο Γιώργος Παπανδρέου ανέφερε για πρώτη φορά το όνομα του Ζοσέπ Αντόν Ασεμπίγιο, ελάχιστοι περίμεναν ότι ο φερόμενος ως «αναμορφωτής της Βαρκελώνης» θα βρισκόταν στην Ελλάδα πριν συμπληρωθεί μια εβδομάδα από την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης. Κι όμως, ο Καταλανός αρχιτέκτονας και πολεοδόμος ήταν δίπλα στον Γιώργο Παπανδρέου τόσο κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργικής επίσκεψης στην Ηλεία την Κυριακή, όσο και χθες, στην Αθήνα, όταν το ίδιο κυβερνητικό κλιμάκιο βρέθηκε στις ολυμπιακές εγκαταστάσεις του Ελληνικού, του Φαλήρου και του Γαλατσίου.

Η παρουσία του έγινε δεκτή μάλλον με έκπληξη. Οχι μόνο γιατί «το τηλέφωνο στον Ασεμπίγιο» δεν αποδείχθηκε προεκλογική φωτοβολίδα, αλλά επειδή οι πολιτικοί μας έχουν επιφυλάξει στην αρχιτεκτονική και στους αρχιτέκτονες μια θέση περίπου διακοσμητική. Ποιος να ασχοληθεί μαζί τους όταν τα ελλείμματα τρέχουν και το λιμάνι είναι κλειστό; Εδώ δεν ασχολήθηκαν την ώρα που έπρεπε, στη «μεγάλη ευκαιρία» των Ολυμπιακών, θα ασχοληθούν τώρα; Να όμως που ο Ζοσέπ Ασεμπίγιο πέρασε ένα διήμερο στην Ελλάδα, επίσημος προσκαλεσμένος του Ελληνα πρωθυπουργού για να δώσει τα φώτα του σε κρίσιμα περιβαλλοντικά και πολεοδομικά θέματα μιας άλλης από τη δική του χώρας, επίσης μεσογειακής.

• Μετριοπαθής

Ο ίδιος, εξαιρετικά διακριτικός και μετριοπαθής, θέλησε γρήγορα να αποποιηθεί τον ρόλο του «θαυματοποιού» και του «σωτήρα». «Πολλοί πιστεύουν ότι είμαι εδώ, γιατί ίσως είναι δυνατό να εφαρμοστεί η εμπειρία μου της Βαρκελώνης. Δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστεί», είπε, υπογραμμίζοντας ότι οι λύσεις για τις ελληνικές πόλεις πρέπει να βρεθούν από «Ελληνες, που έχουν πλήρη γνώση της χώρας τους». Ο Καταλανός αρχιτέκτονας έσπευσε να προσθέσει ότι πάνω σε παρόμοια σχέδια εργάζεται για το Λονδίνο, τη Βαρκελώνη και άλλες πόλεις. Θα μπορούσε να είναι η Αθήνα μία από αυτές;

«Ο κ. Ασεμπίγιο δεν ήρθε για να αναλάβει κάποιο συγκεκριμένο project», επιμένουν οι κυβερνητικές πηγές. Ακόμα κι έτσι, αν δηλαδή ο ρόλος του περιοριστεί σε ένα καθαρά συμβουλευτικό πλαίσιο, είναι σαφές ότι η κίνηση Ασεμπίγιο εκ μέρους του νέου πρωθυπουργού εμπεριέχει ισχυρούς συμβολισμούς, προς το παρόν εξαργυρώσιμους μόνο σε επικοινωνιακό επίπεδο. Και ο πρωταρχικός συμβολισμός έχει να κάνει με την επιθυμία μιας κυβέρνησης να ακούσει τι έχει να της πει ένας άνθρωπος, ο οποίος έκανε μια πολύ συγκεκριμένη δουλειά και την έκανε περίφημα. Το γεγονός ότι ο Γιώργος Παπανδρέου βρίσκει δύο ώρες την πρώτη εβδομάδα της πρωθυπουργικής του θητείας για να δει τι συμβαίνει με την αξιοποίηση της ολυμπιακής κληρονομιάς έχει επίσης τη σημασία του. Αρκεί, φυσικά, να μην μείνουμε εδώ.

Η Αθήνα, όπως οι περισσότερες ελληνικές πόλεις, έχουν απελπιστική ανάγκη τις ιδέες του κ. Ασεμπίγιο και κάθε άλλου επιτυχημένου επιστήμονα, Ελληνα και ξένου. Αλλά ο κ. Παπανδρέου έχει μπροστά του ένα (ακόμα) δύσκολο έργο: να αποκαταστήσει το τεράστιο έλλειμμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στην πολιτική ηγεσία και στην αρχιτεκτονική και πολεοδομική κοινότητα. Ο υπαινιγμός μας για τη χαμένη ευκαιρία των Ολυμπιακών δεν ήταν τυχαία. Αφηγείται με τον καλύτερο (και πιο επώδυνο) τρόπο τον εκκωφαντικό εξοστρακισμό της αρχιτεκτονικής από τον δημόσιο διάλογο, από τα υπουργεία και τα κέντρα λήψης αποφάσεων την ώρα που θα μπορούσαν να μπουν τα θεμέλια την Αθήνας του 21ου αιώνα.

Οι αρχιτεκτονικές πιρουέτες του Σαντιάγο Καλατράβα, οπωσδήποτε καλοδεχούμενες σ’ ένα τοπίο εργολαβικής παντοκρατορίας, δεν ήταν δυνατόν να διασώσουν τα προσχήματα. Ας αναλογιστούμε αυτό: στις έξι δεκαετίες που μας χωρίζουν από τη ληξιαρχική πράξη γέννησης της μετεμφυλιακής Ελλάδας, πόσες οραματικές ιδέες, πραγματικά μεγάλης πνοής, μετουσιώθηκαν σε πράξη με την ισχυρή στήριξη της πολιτικής ηγεσίας; Η διαμόρφωση των αρχαιολογικών χώρων γύρω από την Ακρόπολη (έργο Δημήτρη Πικιώνη) τη δεκαετία του ’50, η σωτηρία της Πλάκας τέλη ’70, αρχές ’80, και η προ-ολυμπιακή ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων, έστω και κουτσουρεμένη.

• Μαραμένη ελπίδα

Η χθεσινή «βόλτα» στο Ελληνικό και στο Φάληρο μάς υπενθυμίζει το μισοξεχασμένο στοίχημα της Αθήνας για την ανάκτηση του παράκτιου μετώπου της. Να σταματήσει δηλαδή η πόλη να γυρίζει την πλάτη της στην πιο πολύτιμη παρακαταθήκη της. Οσα είδαμε χθες ζωντάνεψαν μια μαραμένη ελπίδα. Αλλά, σε λίγα χρόνια, αν δεν έχουν γίνει τα βήματα που πρέπει να γίνουν, κανένας Ασεμπίγιο δεν θα είναι αρκετός στους Αθηναίους για να ξαναπιστέψουν σε κάποιο καινούργιο θαύμα.

• Tου Δημητρη Pηγοπουλου, Η Καθημερινή, 13/10/2009