Ποιοι πυροβολούν τον υπουργό Οικονομικών

▅ Εκτός από την ασφυκτική πίεση των Βρυξελλών και τις επιθέσεις της ΝΔ ο κ. Παπακωνσταντίνου έχει να αντιμετωπίσει και τα εσωκομματικά πυρά

• Π. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 8 Νοεμβρίου 2009

Είναι η μοίρα των υπουργών Οικονομικών να χαράσσουν και να εκτελούν την οικονομική πολιτική εν μέσω διασταυρούμενων πυρών και το καλύτερο που πετυχαίνουν να αξιολογείται πάντοτε ως χειρότερο από εκείνο που φαντάζονται ότι μπορεί να επιτευχθεί σχεδόν όλοι οι υπόλοιποι πολιτικοί. Ωστόσο η σημερινή συγκυρία είναι ακόμη πιο δύσκολη για τον υπουργό Οικονομικών κ. Γ. Παπακωνσταντίνου αφού, ως εκπρόσωπος και εκφραστής της ελληνικής οικονομικής πολιτικής, βρίσκεται ήδη στο στόχαστρο των Βρυξελλών όσο κανένας προκάτοχός του τα τελευταία 20 έτη, ενώ το ρήγμα ανάμεσα στους «σοσιαλιστές» και στους «εκσυγχρονιστές» του ΠαΣοΚ έδωσε προ ημερών την πρώτη προειδοποιητική δόνηση, η οποία είναι σίγουρο ότι δεν θα είναι και η τελευταία...

Η γκρίνια ξεκίνησε. Πρόκειται για την επανάληψη της γνωστής κριτικής στους υπουργούς Οικονομικών, μόνο που αυτή τη φορά άρχισε γρηγορότερα απ΄ όσο πολλοί την περίμεναν. Μόλις έναν μήνα μετά τις εκλογές το κλίμα για τον υπουργό Οικονομικών δεν είναι απολύτως εύκρατο, αν και ουδείς σκέπτεται σοβαρά να τον αμφισβητήσει. Οι αιτίες αυτής της εξέλιξης σχετίζονται με τη σταδιακή συνειδητοποίηση της δεινής δημοσιονομικής θέσης της χώρας, η οποία επιβάλλει την εγκατάλειψη της ρόδινης εικόνας για τις δυνατότητες της οικονομίας που είχε καλλιεργήσει προεκλογικά το ΠαΣοΚ.

▅ Οι προβλέψεις του κ. Αλμούνια

Το πρώτο κύμα κριτικής ήλθε από τον κ. Χ. Αλμούνια, ο οποίος στις αρχές της εβδομάδας προεξόφλησε ότι δεν θα αλλάξει τίποτα στην Ελλάδα τα επόμενα δύο χρόνια, ότι θα συνεχίσουμε να έχουμε ελλείμματα άνω του 12% ως το τέλος του 2011 και ότι τότε το χρέος θα αγγίξει το 135% του ΑΕΠ! Είναι επίσης γνωστό ότι στις κλειστές συνεδριάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) έχει εκφραστεί προβληματισμός για την ευκολία με την οποία η χώρα «παίζει με τα νούμερα».

Το δεύτερο κύμα κριτικής εκφράζεται από υπουργούς αλλά και στελέχη της Νέας Δημοκρατίας που λένε στις ιδιωτικές συζητήσεις τους ότι το οικονομικό επιτελείο εξαγρίωσε τα δύο ισχυρά κονκλάβια, αυτό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εκείνο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, επειδή αντέγραψε το «κόλπο Αλογοσκούφη», δηλαδή την αλήστου μνήμης «απογραφή» του 2004. Καταλογίζεται δηλαδή στον κ. Παπακωνσταντίνου ότι «φούσκωσε» τεχνητά το έλλειμμα του προϋπολογισμού του 2009 από το 6% που δήλωνε ο προηγούμενος υπουργός κ. Ι. Παπαθανασίου στο 12,5% έτσι ώστε να το μειώσει χωρίς πολύ κόπο μέσα στο 2010.

Προκάλεσε όμως έτσι, σύμφωνα με αυτή την ερμηνεία, την επιβολή της αυστηρότερης επιτήρησης που έχει επιβληθεί ποτέ σε χώρα της ευρωζώνης- πρόκειται για την ένταξη της χώρας στο άρθρο 108 παράγραφος 9 της Συνθήκης του Μάαστριχτ και τον τριμηνιαίο έλεγχο από την Επιτροπή της πορείας εκτέλεσης του προϋπολογισμού. Με λίγα λόγια, κάποιοι υποστηρίζουν ότι το οικονομικό επιτελείο όφειλε να κουκουλώσει τα πράγματα.

Το τρίτο κύμα κριτικής προέρχεται από εκείνους που πιστεύουν ότι το οικονομικό επιτελείο δεν έχει «ξεσκεπάσει» τα πράγματα τόσο όσο θα έπρεπε καθώς αφενός δεν έχει μεταδώσει στους πολίτες ολόκληρη την αλήθεια για την κρισιμότητα των περιστάσεων και αφετέρου δεν έχει λάβει περισσότερα έκτακτα περιοριστικά μέτρα. Οπως λοιπόν υποστηρίζουν πολιτικά στελέχη, θα έπρεπε να είχαν ήδη ληφθεί περισσότερα μέτρα έτσι ώστε να μην είχαμε αποδεχθεί την εκτί ναξη του ελλείμματος του 2009 στο 12,5% του ΑΕΠ.

Ανάμεσα σε αυτούς βρίσκεται η κυρία Βάσω Παπανδρέου, πρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής, η οποία στη συνεδρίαση του ΚΤΕ Οικονομίας του ΠαΣοΚ την περασμένη Τρίτη εξέφρασε την άποψη ότι πρέπει να ληφθούν περισσότερα μέτρα και ότι ο κ. Παπακωνσταντίνου θα πρέπει να μιλήσει για τη δημοσιονομική πραγματικότητα με ακόμη μεγαλύτερη εξομολογητική διάθεση.

Το τέταρτο κύμα κριτικής εκφράστηκε στην ίδια συνεδρίαση από τον κ. Φ. Πετσάλνικο, ο οποίος χαρακτήρισε «κοινωνικά άδικη» την κατάργηση του μέτρου της απόσυρσης παλαιών αυτοκινήτων και άσκησε κριτική στον υπουργό Οικονομικών. Η κριτική στάση του κ. Πετσάλνικου είχε ιδιαίτερη βαρύτητα λόγω του γεγονότος ότι είναι Πρόεδρος της Βουλής και εξαιτίας της θέσης του στο στενό επιτελείο του κ. Γ. Παπανδρέου . Υποστήριξε ουσιαστικά τη νεοκεϋνσιανή άποψη σύμφωνα με την οποία η έξοδος από την ύφεση περνά από το ρίσκο των μεγαλύτερων αλμάτων στο κενό των ελλειμμάτων με αρετή και τόλμη.

Ωστόσο ο κ. Πετσάλνικος φέρεται να παρέβη και μάλιστα εξαιρετικά πρόωρα τον άγραφο νόμο που επιβάλλει ότι η στοιχειώδης επιτυχία στην εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής προϋποθέτει την απόλυτη στήριξη του υπουργού Οικονομίας. Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές υπήρξε αργότερα τηλεφωνική συνομιλία των δύο πολιτικών κατά την οποία δόθηκαν οι απαραίτητες εξηγήσεις και το θέμα θεωρείται λήξαν.

▅ Το ρήγμα του ΠαΣοΚ

Το εν λόγω θέμα όμως δεν μπορεί ποτέ να θεωρείται πραγματικά λήξαν στο ΠαΣοΚ. Οι τοποθετήσεις στη συνεδρίαση του ΚΤΕ Οικονομίας του κόμματος, καθώς και οι διαφορετικές εκτιμήσεις υπουργών για την οικονομία, ερμηνεύονται ως μια πρώτη δόνηση από το ρήγμα ανάμεσα σε «σοσιαλιστές» και «εκσυγχρονιστές», που παραδοσιακά χαρακτηρίζει την εσωκομματική πάλη στο ΠαΣοΚ.

Πολλοί ερμηνεύουν ότι το «βαθύ κόμμα» έστειλε ένα πρώτο μήνυμα πως δεν θα συμβιβαστεί με μια επ΄ αόριστον σταθεροποιητική πολιτική και ότι ίσως την υπονομεύσει όταν αρχίσει να αποδίδει τα πρώτα αποτελέσματα, όπως έκανε τόσο το 1987, όταν το σταθεροποιητικό πρόγραμμα του κ. Κ. Σημίτη εγκαταλείφθηκε ύστερα από δύο χρόνια εφαρμογής, όσο και μετά το 2000, όταν η εσωκομματική αντιπολίτευση ενισχυμένη από τις αρνητικές δημοσκοπήσεις για την τότε κυβέρνηση υπονόμευσε τις διαρθρωτικές αλλαγές.

Μετά το 2007 το οικονομικό στίγμα του ΠαΣοΚ καθοριζόταν από την κυρία Λούκα Κατσέλη, η οποία διαμόρφωσε θέσεις επεκτατικής οικονομικής πολιτικής και ενεργότερου ρόλου του κράτους στην οικονομία, όπως η επαναδιαπραγμάτευση της σύμβασης για την Ολυμπιακή και τον ΟΤΕ. Οι θέσεις αυτές εγκαταλείπονται από το σημερινό οικονομικό επιτελείο καθώς προέχει η αποφυγή διόγκωσης του ελλείμματος και του δημοσίου χρέους σε ύψη που μπορεί να καταδικάσουν τη χώρα να διολισθήσει στη χρεοκοπία.

Σύμφωνα με ασφαλείς πηγές το ενδεχόμενο αυτό δεν είναι καθόλου θεωρητικό καθώς ο κίνδυνος αδυναμίας εξυπηρέτησης ενός καλπάζοντος δημοσίου χρέους μπορεί να αυξηθεί εκθετικά την επόμενη διετία αν δεν αυξηθούν οι φόροι, αν δεν παταχθεί η κρατική σπατάλη, αν δεν αλλάξει η σχέση ανάμεσα στην πραγματική και στη μαύρη οικονομία και αν δεν γίνει μια σοβαρή μεταρρύθμιση στο ασφαλιστικό σύστημα. Και όλα αυτά, όπως λέγεται, δεν μπορούν να γίνουν παρά μόνο στον πρώτο χρόνο μιας νέας κυβέρνησης...

• Η γραμμή αμύνης
• Τα κύματα κριτικής και ο αντίλογος

Oυπουργός Οικονομικών σε συνομιλία του με «Το Βήμα» επισήμανε ότι όλα τα «κύματα κριτικής» είναι αναμενόμενα. Πιστεύει ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν διαθέτει ακόμη αρκετά δείγματα γραφής από τη νέα κυβέρνηση, αλλά μόλις τα αποκτήσει ασφαλώς θα αναθεωρήσει προς τα κάτω τις προβλέψεις της σε ό,τι αφορά το έλλειμμα του προϋπολογισμού το 2010 και το 2011.

Επισημαίνει ακόμη ότι οι προβλέψεις της προηγούμενης κυβέρνησης για έλλειμμα της τάξεως του 6% το 2009 δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα μιας οικονομίας με ρυθμό συρρίκνωσης1,5% και ενός διαλυμένου εισπρακτικού μηχανισμού, ενώ π.χ. τα έσοδα από την «τακτοποίηση» των ημιυπαίθριων χώρων μπορούσαν να πραγματοποιηθούν μόνο στη σφαίρα της τότε κυβερνητικής φαντασίας.

Οχι μόνο, λοιπόν, δεν υπάρχει τεχνητή διόγκωση του ελλείμματος, αλλά επιπλέον η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ανακάλυπτε το πραγματικό έλλειμμα στο τέλος του έτους, αφού το ταμειακό έλλειμμα ισούται με την ετήσια αύξηση του δημοσίου χρέους και θα μπορούσε να προσδιοριστεί με ακρίβεια ακόμη και από μαθητές της Α Δ Δημοτικού. Ως εκ τούτου, ούτε έχουμε μια «απογραφή που ντρέπεται να πει το όνομά της» ούτε μπορούσαν να «κουκουλώσουν τα πράγματα».

Τέλος ο κ. Παπακωνσταντίνου εμφανίζεται αντίθετος στα «μέτρα-σοκ» που θεωρούνται αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας καθώς, όπως λέει, εξαφανίζουν την προσδοκία της ανάκαμψης και πιστεύει ότι στο πλαίσιο αυτό οι δεσμεύσεις του Πρωθυπουργού για αναδιανομή εισοδήματος προς τους ασθενέστερους πρέπει να τηρηθούν.

Από την άλλη πλευρά θεωρεί ότι μια νεοκεϋνσιανή πολιτική, στηριγμένη στην ακόμη μεγαλύτερη διεύρυνση των ελλειμμάτων, δεν είναι εφικτή όταν ήδη το δημόσιο χρέος είναι τόσο υψηλό, αφού μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε απότομη αύξηση του κόστους δανεισμού και σε εξαναγκασμό λήψης αυστηρών μέτρων-σοκ. Μπορεί δηλαδή, υπό τις παρούσες συνθήκες, ένα πείραμα επεκτατικής πολιτικής να οδηγήσει σε πλήρες αδιέξοδο.